1057. rocznica Chrztu Polski

Chrzest księcia Mieszka I, który był władzą Polan, uważany jest za jedno z kluczowych wydarzeń w historii Polski i Polaków. Niestety, ze względu na brak szczegółowych relacji z tamtych czasów, wiele kwestii pozostaje jedynie przedmiotem domysłów. Chrztu prawdopodobnie dokonano w Wielką Sobotę, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, w nocy oczekiwania na Zmartwychwstanie Pańskie. Znaleziska archeologiczne wskazują, że mógł on odbyć się na wyspie Ostrów Lednicki, w pobliżu grodu gnieźnieńskiego, który był główną siedzibą dynastii Piastów. Na wyspie znaleziono basen chrzcielny, który mógł pomieścić dorosłego człowieka. Prawdopodobnie wraz z księciem ochrzczono także jego dwór.

Skąd pomysł przyjęcia chrztu?

Według kronikarza z XII wieku, Gall Anonima, to żona Mieszka I, córka księcia czeskiego Dobrawa, namówiła go do przyjęcia chrześcijaństwa z Zachodu. Książę poślubił ją w nadziei na nawiązanie przyjaznych stosunków z władzą Czech i wspólne działanie przeciwko groźnemu sąsiadowi Związkowi Wieleckiemu, który zasiadał nad Bałtykiem. Pierwsi misjonarze przybyli z Czech. W historiografii często podkreśla się, że książę Polan obawiał się ekspansji niemieckiej i przyjęcie chrześcijaństwa było sposobem na uchronienie się przed nią. Chociaż zagrożenie ze strony Niemiec istniało, o czym świadczą walki z margrabiami, to nie należy go wyolbrzymiać. Jednak największe znaczenie miało przyjęcie chrztu dla wewnętrznej polityki państwa Polan, które podbijało sąsiednie plemiona, czczące lokalne bóstwa. Przyjęcie chrześcijaństwa jako religii sacrum władzy książęcej i królewskiej miało na celu zintegrowanie młodego państwa i umocnienie władzy księcia. Wraz z chrześcijaństwem rozwijała się także administracja kościelna, która dostarczała wsparcia nie tylko duchowego, ale także w zakresie rządzenia, gospodarki i przyjmowania wpływów cywilizacyjnych z Zachodu.

Wielokrotnie w historiografii podkreślano też, że książę Polan obawiał się ekspansji niemieckiej, przed którą miało go uchronić porzucenie pogaństwa. Zagrożenie z tej strony istniało, o czym mogą świadczyć walki z margrabiami, jednak nie należy go wyolbrzymiać.
Być może jednak największe znaczenie miał chrzest dla wewnętrznej polityki państwa Polan, które podbijało sąsiednie plemiona, czczące lokalne bóstwa. Przyjęcie chrześcijaństwa sakralizującego władzę książęcą i królewską miało zintegrować młody organizm państwowy, umocnić władzę księcia.

Miejsce chrztu

Miejsce chrztu Mieszka, księcia Polan, pozostaje nieznane. W XV-wiecznym Roczniku Sędziwoja oraz w niektórych późnośredniowiecznych przekazach, zanotowano, że akt ten dokonał się w Pradze. Jednak większość badaczy odrzuca tę informację jako nie wiarygodną. Jerzy Dowiat sugerował Ratyzbonę, ale jego teza nie jest poparta żadnymi dowodami, jedynie domniemaniami. Istnieje teoria, że Mieszko mógł zostać ochrzczony w Quedlinburgu w kwietniu 966 roku, gdy cesarz Otto przebywał tam z wieloma możnymi, w tym być może z księciem Polan. Jan Długosz uważał, że chrzest odbył się w Gnieźnie, a XIV-wieczna Kronika polsko-śląska sugerowała Poznań jako miejsce tego wydarzenia. Jednak brak wiarygodnych źródeł pisanych powoduje, że wszelkie twierdzenia dotyczące miejsca chrztu Polski są hipotezami, których nie można potwierdzić. W związku z tym pytanie, gdzie i przez kogo został ochrzczony Mieszko, pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi. Badania archeologiczne sugerują, że chrzest mógł odbyć się w jednej z siedzib księcia Polan, takich jak Ostrowie Lednickim, Poznaniu lub Gnieźnie. Na Ostrowie Lednickim odkryto hipotetyczne baseny chrzcielne w tamtejszej kaplicy pałacowej, a w katedrze poznańskiej domniemaną misę chrzcielną, jednak nie ma pewności, że to właśnie tam Mieszko przyjął sakrament chrztu.